ظهور جامعه تقلید با چالش مانکن

چالش آب‌یخ را یادتان هست؟! خیلی‌ها برای اینكه از قافله انسان‌دوستی عقب نیفتند، سطل آب سرد را روی سرشان خالی می‌كردند. این چالش‌ خیلی ساده بود؛ با یك سطل و مختصری آب سرد، مرتبه انسان‌دوستی تضمین می‌شد. اما، این ماجرای چالش‌ها به همینجا ختم نشد؛ هر روز چالش جدیدی در راه است. ظاهراً چالش‌ها «مدهای رفتاری» جدیدی هستند كه آرام آرام جای خودشان را باز می‌كنند. اگر تا دیروز اسیر مد لباس و سر و وضعمان بودیم، امروز رفتار ما تبدیل به یك مد شده است. البته كه هرچه مد می‌شود باید سریع عوض شود و تا یكی جا نیفتاده، دیگری جایش را می‌گیرد. در مد به وضوح بوی تقلید می‌آمد و این اواخر خیلی‌ها بو برده بودند و به سختی تن به تقلید می‌دادند اما این یكی خیلی آرام و بی‌سر و صدا دارد همان كار را می‌كند.

اگر در چالش قبلی فقط افراد مشهور (سلبریتی) این امكان یا شانس را داشتند كه ویدئویشان دیده شود، در چالش جدید «مانكن» هر كسی می‌تواند دیده شود. دیگر حتی لازم نیست مشهور باشی تا دیده شوی؛ هرچه عادی‌تر، بهتر. و از آنجا كه آدم‌های عادی و معمولی بیشتر از دیگران امكان رفتن به جاهای عجیب و غریب را دارند، پس برد با آنهاست. افراد مشهور، هر قدمی كه بر می‌دارند ده‌ها خبرنگار پاپاراتزی مزاحمشان هستند اما چه‌كسی با یك آدم عادی كار دارد؟ هر جا دلش بخواهد می‌رود و چالش‌اش را اجرا می‌كند، حتی در آغل گوسفندان. به این طریق یك بازی دسته جمعی بزرگ در حال راه افتادن است كه نه كوچك و بزرگ می‌شناسد و نه زمان و مكان! فقط یك ابزار ساده لازم دارد كه در دسترس همه هست؛ تلفن همراه. بقیه‌اش با استعداد شماست. این بازی بزرگ كه همگان را درگیر خود كرده است، یك جامعه عروسك‌وار به‌وجود می‌آورد كه آدم‌ها اختیار خود را دیگر ندارند و همه در آن جوزده‌اند.

حواسمان باشد كه جوزدگی اسم دیگری برای همان مد یا انواع خیلی گسترده مد است كه در علوم اجتماعی به آن «هوس اجتماعی» می‌گویند و خود یك نوع «دستكاری اجتماعی» است كه قبلاً رسانه‌های جمعی متهم ردیف اول آن بودند و حالا آدم‌ها یا مراكزی كه معلوم نیست كجای دنیا هستند و دارند چالش خلق می‌كنند. یكی از اندیشمندان فرانسوی چند دهه قبل از ظهور یك جامعه جدید كه آن را «جامعه تماشا» یا «جامعه نمایش» می‌نامید سخن گفته بود و امروزه می‌توان از ظهور یك «جامعه تقلید» به همان معنای قدیمی یونانی‌اش سخن گفت كه مفهوم نمایش، بازی، اجرا و غرق شدن در نقش را یكجا در خود دارد. امروز شاید بیش از هر زمان دیگری معنای شعر مولوی مصداق دارد: «خلق را تقلیدشان بر باد داد.»